Veel volwassenen zijn bang dat praten over dood en verlies bij jonge kinderen verdriet of angst opwekt. Onderzoek dat in de afgelopen 60 jaar over dit onderwerp is gedaan, heeft duidelijk aangetoond dat volwassenen het meestal moeilijker vinden om over de dood te praten dan kinderen. Kinderen praten vaak open met elkaar over sterven en dood en zijn daar onbevangerer in dan volwassenen.

Kinderen gaan meestal spontaan in gesprek als je vragen stelt die te maken hebben met sterven en dood. Als kinderen tijdens het kringgesprek verdrietig worden omdat ze onlangs in de familie hebben meegemaakt dat iemand dood ging, maken ze vaak toch dankbaar gebruik van de gelegenheid om vrijuit over het onderwerp te praten.

Leerkrachten die de oefeningen bij module 5 over dood en verlies met hun groep hebben doorlopen, hebben geen bijzondere problemen gemeld.

Dr. Riet Fiddelaers-Jaspers is gespecialiseerd in advisering van scholen bij onverwachte verdrietige gebeurtenissen en crisisbegeleiding. In haar boeken Afscheid voor altijd (1999), Jong verlies (2005) en Gedeeld verdriet; opzetten en begeleiden van rouwgroepen voor kinderen (2006) gaat ze in op dit thema. Desgevraagd zegt zij: ‘Als alles er mag zijn op school, ook het thema afscheid nemen en dood gaan en dit bespreekbare onderwerpen zijn, kun je in tijden van groot verdriet als leerkracht veel voor kinderen betekenen. De dood houdt kinderen soms erg bezig en komt op allerlei manieren de klas binnen. Wanneer je er open voor staat, kun je er op school prima aandacht aan besteden, ook in de onderbouw. Als je in staat bent te laten zien dat je zelf soms ook verdrietig bent, nodig je kinderen uit om zich ook te uiten. Ben niet bang dat je niet weet wat te zeggen of te doen, je hoeft niet op alle vragen een antwoord te hebben. Ook volwassenen weten niet alles en vinden het lastig met sommige dingen om te gaan. Kinderen kunnen dat accepteren. Je belangrijkste taak is hen de kans te geven hun ervaringen te delen en hun gevoelens te uiten. Dan hoeven ze het niet in hun eentje van binnen te doen en alles op te kroppen. Verdriet dat gedeeld wordt, is beter te hanteren, ook voor kinderen.’

Meer informatie over Riet Fiddelaers-Jaspers kunt u vinden op www.rietfiddelaers.nl. Voor een overzicht van boeken over het thema en achtergrondinformatie verwijzen we naar www.in-de-wolken.nl.

Verhalen van leerkrachten over bezoeken van een begraafplaats

Juf Anja uit Den Haag bezocht een begraafplaats nadat ze dit voornemen tijdens een informatieavond over het Zippy-programma had toegelicht en vervolgens in de nieuwsbrief aan de ouders had vermeld.
Bezoek aan begraafplaats Nootdorp

Een leerkracht ontving een mail van een ouder met een verrassend positieve reactie op het verhaal over de dood van Zippy.
Positieve reactie op Zippy's dood

Twee leerkrachten hebben met hun klas een begraafplaats in de buurt van de school bezocht. Zij hadden het bezoek in de wekelijkse nieuwsbrief gemeld en hierop geen negatieve reacties van ouders ontvangen.
Bezoek begraafplaats

Onderstaand het verhaal van het meisje dat pas bij het vertrek naar de begraafplaats over haar angst vertelde. Ze was bang dat de graven zich zouden openen en er dode mensen uit zouden komen.
Spoken op de begraafplaats

Onderstaand verhaal vertelt de begrafenis van een echte wandelende tak in Den Haag. De kinderen namen het ritueel zeer serieus en kwamen juf nog regelmatig vertellen dat ze weer even langs het graf van hun eigen Zippy waren gelopen.
Begrafenis wandelende tak